DROOMHUIS ERWIN OLAF
WIE IS ERWIN OLAF?
Erwin Olaf is een groot Nederlandse kunstenaar. Met zijn fotoreportages heeft hij sinds de jaren '80 een groot publiek weten te raken, confronteren of zelfs te shockeren. Één van zijn meest controversiële series is Chessmen uit 1988. Voor deze serie ontving hij de Europese prijs voor jonge fotografen.
Het doelbewust schockeren van zijn doelgroep was overigens vooral iets uit de begintijd van zijn carrière. Later werd zijn werk genuanceerder. Series als Rain en Grief zijn hier typerend voor. In de documentaire 'Erwin Olaf - The Legacy' komt de tweestrijd in hem naar boven bij het terugzien van de beelden uit beide perioden.
Door zijn bekendheid over heel de wereld is Erwin Olaf eraan gewend in de schijnwerpers te staan. Hij gaat een confrontatie dan ook niet snel uit te weg en staat voor zijn principes en idealen.
Echter, als je je, op basis van internetbronnen, verdiept in het leven van Erwin Olaf, kun je je niet aan de indruk onttrekken dat je maar een deel van zijn leven zit. Zoals op zijn foto's alles is geënsceneerd, lijkt het dat hij ook op privaat vlak precies bepaald wat er wel of niet gezien wordt. Een klein voorbeeld: Het is niet eenvoudig zijn verblijfplaats te achterhalen.
Tenslotte, treurig maar niet te ontkennen: Erwin Olaf lijdt aan een slopende ziekte waardoor hij steeds verder aftakelt. Het tekent hem als doorzetter in hoe hij met zijn ziekte omgaat. Respect!
Erwin Olaf in het voortschrijdende ziekteproces
ESSENTIEMAQUETTE
Een belangrijk onderdeel van het ontwerpproces is het vangen van enkele belangrijke eigenschappen in een essentiemaquette. Deze essentiemaquette vormt gedurende het ontwerpproces een soort alarmsysteem om te controleren of het ontwerp nog aan de uitgangspunten voldoet.
Vorm en materiaalgebruik in de onderstaande maquette typeren de eerder genoemde kenmerken. De maquette maakt vooral onderscheid in enerzijds het glazen huis met zijn openheid en transparantie en anderzijds het gesloten blok. Het glazen huis staat voor de bekendheid die Erwin Olaf geniet. Het gesloten blok voor het deel van zijn leven wat hij vakkundig af weet te schermen van de buitenwereld.
Tegelijk staat de vorm en plaatsing van de kern voor de zijn zelf gecreëerde werkelijkheid die zich niets aantrekt van de omringende realiteit. In een interview heeft Erwin Olaf eens uitgelegd dat hierin het geheim van zijn passie voor fotografie ligt.
Tenslotte staat het beton voor kracht, doorzettingsvermogen en strijdbaarheid.
Essentiemaquette.
DE CONTEXT
Een even belangrijk onderdeel is de context waar de woning wordt geplaatst. Hiervoor heb ik een locatie in het gebied 'De Hes' tussen Arnhem en Oosterbeek gekozen. De exacte locatie van de woning bevind zich naast de Jacobiberg, een bestaand gebouw wat onder meer dienst doet als popcentrum. Een klein beetje 'reuring' kan geen kwaad..
Aan de ene kant zoekt de woning daarmee de publiciteit op, aan de andere kant verschuilt het zich achter zijn eigen betonnen kern. Bovendien is het de bedoeling slim met de plaatsing van wanden om te gaan. Wat er wel of niet gezien mag worden wordt op die manier secuur geënsceneerd.
Contextmaquette. (schaal 1:500)
EEN MONUMENT
Deze woning is ontworpen voor Erwin Olaf, voor niemand anders. Na zijn dood zou de woning afgebroken kunnen worden. Alleen de betonnen kern zou, als een monument moeten blijven staan. Een monument als eer aan de erfenis die Erwin Olaf ons nalaat.
HET DEFINITIEF ONTWERP
Beelden van het eindmodel. (schaal 1:50)
Drie zones
Het eindresultaat is een woning die is ingedeeld in drie zones met elk hun mate van privacy. Één zone voor algemeen publiek die bijvoorbeeld een bezoek willen brengen aan zijn studio. Een andere zone waarin hij zijn privebezoek ontvangt. De derde zone is voor vrijwel iedereen aan het oog onttrokken.
Zone 1 - publiek
Het eerste en meest publieke deel van de woning bevindt zich, heel eigenwijs, in het meest gesloten deel van de woning: de betonnen kern. De gewone bezoeker wordt, via de entree, op natuurlijke wijze de kern ingelokt. De eerste glimp van kunst, al te zien vanaf de voordeur, verzekerd hen op de goede weg te zijn.
Eenmaal binnen mag de eerste indruk van de kern een heel rauwe zijn, in lijn met de begintijd van de carrière van Erwin Olaf. Vooral de onafgewerkte betonnen wanden en de meegestorte betonnen trap benadrukken dit beeld.
Op de begane grond bevind zich alleen een expositieruimte; een vrij lege ruimte. Met name na de dood van Erwin Olaf is het belangrijk dat de bezoeker deze leegte ervaart.
Via de betonnen trap krijgt de bezoeker toegang tot de studio in de top van de kern. Het licht wat door het afgeschuinde en opengewerkte dak binnenvalt vormt hun gids.
Een kijkje in de betonnen kern.
Zone 2 - privebezoek
De tweede zone bevind zich achter de betonnen kern. Alleen de bezoeker die zich meer thuis voelt durft tweemaal de vernauwing te passeren om de woonkamer te bereiken.
Na de eerste vernauwing wordt deze bezoeker uitgenodigd zijn of haar jas op te hangen in de uit beton gehakte garderobe.
Zone 3 - privacy
De derde zone is de privacyzone. Deze zone is voor vrijwel iedereen aan het oog onttrokken. Deze zone bevind zich op de eerste verdieping en is bereikbaar vanuit de woonkamer, via een trap achter de binnengevel. Deze trap is bewust een heel sobere trap om te benadrukken dat hier echt de privezone begint.
Routing speelt een belangrijke rol in dit ontwerp.
Beelden van het eindmodel.
Plattegronden en doorsneden
HET ONTWERPPROCES
Behind the scene
Het zal tot de verbeelding spreken als ik zeg dat het ontwerp heel wat voeten in de aarde heeft gehad. Het is leuk om dat ook even onder de aandacht te brengen. Dus hierbij een aantal 'behind-the-scene-fragmenten'
De valkuil
Het doel van een essentiemaquette is niet zozeer de vorm van de woning te bepalen. De bovenstaande maquette zou echter zomaar de vorm van een woning kunnen vertegenwoordigen. Het gevaar ligt dan op de loer dat het ruimtelijk model dan een letterlijk vertaling van de essentiemaquette wordt. In die valkuil ben ik ook getrapt zoals te zien op de onderstaande schetsen. Maar scroll maar gauw verder..
Schetsen van de valkuil.
Routing
Toch heeft de voorgaande stap ook iets positiefs opgeleverd. Het was met name in deze sessies dat de routing door de woning steeds belangrijker werd. En, al zeg ik het zelf, het eindresultaat mag er zijn.
Het begin van de routing.
Eerste ruimtelijke model
UIt de valkuil heb ik de nodige lessen getrokken, dat bewijst een onderstaande ruimtelijke model. Dit model is nog vrij conceptmatig en was er vooral op gericht de routing definitief vast te leggen.
Het model is ook aanzienlijk groter dan zijn voorganger. Daarnaast heeft de ietwat saaie rechthoekige vorm van de kern plaatsgemaakt voor een wat futuristischere vorm. Juist om te benadrukken dat deze 'alternatieve werkelijkheid' zich niets aantrekt van welke wetmatigheid dan ook.
Eerste ruimtelijke model. (schaal 1:50)
De betonnen kern
Wellicht het meest beeldbepalende deel van de woning is de betonnen kern. Deze verdient dan ook in de maquette de nodige aandacht. In eerste instantie heb ik de kernwanden van cementgebonden plaat gemaakt. (Nou ja, niet helemaal de eerste instantie. Maar de eerste betonnen uitvoering verliep anders dan gepland. De mal begaf het, de beton stroomde over de keukentafel en de moed in mijn schoenen..)
gelukkig had ik goede hulp met opruimen ;-)
Herkansing
Gelukkig slaagde de tweede poging wel. Met enige trots kon ik het onderstaande kunstwerk presenteren.
De dikte van de kernwanden is bewust variërend gemaakt. Naast de desoriënterende functie maakt dit het mogelijk om bepaalde functies in de wand te plaatsen. Zo lijkt het me geweldig om de garderobe in de wand uit te hakken. Daarmee wordt tegelijkertijd de enorme dikte en onverwoestbaarheid van de kern benadrukt.
Het tussenmodel van de betonnen kern. (Hier nog zonder trap.)
